Công nghệ VAR là gì? Đây là từ viết tắt của Video Assistant Referee, một công cụ hữu ích được sử dụng nhiều trong bóng đá. VAR giúp trọng tài xem xét những tình huống gây tranh cãi trên sân cỏ, từ đó đưa ra được quyết định chính xác nhất.
Định nghĩa chính xác công nghệ VAR là gì?
VAR (Video Assistant Referee) được hiểu đơn giản là “Trợ lý video trọng tài”. VAR là một hệ thống điều hành được hỗ trợ bởi công nghệ nhằm hỗ trỡ các các trọng tài trên sân đưa ra quyết định chính xác trong những thời điểm quan trọng của một trận đấu bóng đá.
Nhóm VAR giám sát trận đấu từ xa trên nhiều màn hình và có quyền truy cập thời gian thực vào các đoạn video về trận đấu thông qua nhiều góc quay camera.
Công nghệ VAR được sử dụng thành công tại FIFA World Cup 2018. Kể từ đó hệ thống này được triển khai tại hơn 100 giải đấu trên toàn thế giới.
VAR hoạt động như thế nào?
Thông thường nhóm VAR sẽ bao gồm 1 trọng tài VAR và 3 trợ lý trọng video (AVAR) và 1 người điều hành phát lại video.
Không giống như các môn thể thao khác như bóng chuyền hay cầu lông, nơi mà trọng tài/cầu thủ cần yêu cầu xem xét vidoe đối với một số quyết định, VAR trong bóng đá liên tục theo dõi trận đấu và tự động cảnh báo cho trọng tài trong trường hợp trọng tài cho rằng có thể đã đưa ra một quyết định sai.
VAR can thiệt vào 4 tình huống cụ thể có thể xảy ra “lỗi rõ ràng và hiển nhiên” hoặc “sự cố bỏ sót nghiêm trọng”. Những sự cố sẽ được xem xét bao gồm:
- Bàn thắng/không bàn thắng: Điều này bao gồm cả việc kiểm tra lỗi việt vị, phạm lỗi trong các quả phạt đền, check xem liệu bóng có vượt qua vạch vôi hay không.
- Phạt đền/không phạt đền: Kiểm tra xem có va chạm trong vòng cấm hay không, đó có phải là “giả vờ” phạm lỗi hay không, có phạm lỗi sai hay không.
- Thẻ đỏ trực tiếp(không phải thẻ vàng thứ 2): Xem xét lỗi có đủ nghiệm trọng để nhận thẻ đỏ hay không, liệu đó có phải là do nhầm lẫn hay không để đưa ra quyết định cầu thủ có bị đuổi ra khỏi sân hay không.
- Nhận dạng nhầm: Kiểm tra xem trọng tài có đuổi nhầm cầu thủ hay không.
Chỉ sau khi trọng tài trên sân đưa ra quyết định thì mới có thể yêu cầu kiểm tra VAR. Nếu hệ thống xét thấy đã xảy ra lỗi rõ ràng, dù trọng tài không yêu cầu check VAR thì hệ thống cũng sẽ phát cảnh cáo trọng tài qua tai nghe.
Trong trường hợp này, trọng tài có thể chọn thay đổi hoặc hủy bỏ quyết định của mình dựa trên cảnh báo của VAR hoặc xem lại đoạn phim về tình huống đố trên màn hình ngoài sân (xem lại tại chỗ).
Trong cả 2 trường hợp thì người quyết định cuối cùng vẫn là trọng tài trên sân, trọng tài VAR chỉ có thể đưa ra cảnh báo và lời khuyên.
Lịch sử ra đời của VAR
Ý tưởng về VAR đầu tiên là một phần trong dự án Trọng tài 2.0 do hiệp hội bóng đá Hoàng gia Hà Lan (KNVB) năm 2010. Dự án này nhằm giới thiệu việc sử dụng hiệu quả công nghệ trong việc đưa ra các quyết định chính xác hơn của các trọng tài bóng đá trên sân.
Trong khi công nghệ đường biên ngang thuộc cùng dự án đã sắp được áp dụng rộng rãi và được FIFA chấp thuận sau thử nghiệm năm 2012 thì VAR lại mất nhiều thời gian hơn.
Sau nhiều lần thử nghiệm giả lập, phải đến tháng 7/2016 hệ thống VAR mới được tiến hành thử nghiệm trên trận đấu trực tiếp (đó là trận giao hữu giữa Eredivisie PSV và FC Eindhoven). Đối với bóng đá quốc tế, VAR được sử dụng lần đầu tiên vào tháng 9/2016, trong trận giao hữu giữa Ý và Pháp.
Trận đấu chuyên nghiệp đầu tiên có sự hiện diện của VAR là vòng 1 KNVB Cúp giữa Ajaz vs Willem II ngày 21/9/2016. FIFA Confederations Cup 2017 đánh dấu lần đầu tiên hệ thống VAR được sử dụng trong một giải đấu quốc tế.
Năm 2017, A-League của Úc là giải đấu đầu tiên áp dụng VAR, tiếp sau đó là Major League Soccer (MLS) của Mỹ. Các giải đấu hàng đầu Châu Âu cũng lần lượt áp dụng VAR, Bundesliga (2017-2018), Serie A (2017-2018), Ligue 1 (2018-2019), Ngoại hạng Anh (2019-2020).
Việc sử dụng hệ thống VAR tại FIFA World Cup 2018 là một bước ngoặt lớn, mở đường cho việc tichs hợp hệ thống này tại UEFA Champions League 2018-19 hay World Cup 2022.
VAR thay đổi con đường sự nghiệp cầu thủ, HLV, đội bóng
Trước năm 2017, bóng đá đơn giản hơn rất nhiều khi mà trọng tài đưa ra quyết định thì nó sẽ là quyết định cuối cùng. Người hâm mộ và các cầu thủ có thể ăn mừng bàn thắng mà không phải lo sợ, chờ đợi rất lâu để xem lại trận đấu. Những người hâm mộ không cần phải am hiểu quá nhiều để hiểu luật việt vị, cũng không phải tranh luận các quyết định của trọng tài.
Công nghệ Goal line – xác định bóng vượt qua vạch vôi đã được áp dụng từ năm 2012 được công nhật là giải pháp gần như tức thì và không xâm phạm đến quy trình trò chơi. Trong khi đó, VAR lại là một phương tiện hoàn toàn khác, nó thay đổi cách trận đấu diễn ra, được trọng tài phán xét, được quan sát và được thảo luận.
Ban đầu, VAR hứa hẹn sẽ sửa chữa những sai sót ảnh hưởng đến những khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử bóng đá. Qua nhiều năm, đã có nhiều trường hợp bất công xảy ra, từ bàn thắng “Tay của Chúa” Diego Maradona trong trận gặp Anh tại World Cup 1986, đến bàn thắng bị từ chối của Frank Lampard trong trận gặp Đức tại World Cup 2010.
TTBD hôm nay sẽ nhắc lại một số sự cố nổi bật và phân tích chúng dưới góc độ của VAR. Mặc dù một số sự cố ít nổi tiếng nhưng chúng vẫn có thể thay đổi con đường sự nghiệp cầu thủ, HLV và các đội bóng.
1/ Con đường sự nghiệp của Jose Mourinho thay đổi toàn bộ
Mourinho trước đó chỉ là một HLV không quá nổi tiếng. Ổng chỉ trở thành tâm điểm của sự chú ý sau khi đội của ông, Porto đánh bại Manchester United trong một trận đấu Champions League. Một quyết định kiên quyết của trợ lý trọng tài trong trận đấu đã ảnh hưởng đến kết quả, mở ra cơ hội cho Mourinho và cả Porto.
Nếu VAR đã tồn tại, một bàn thắng của United sớm hơn đã được công nhận và nó có thể sẽ thay đổi hoàn toàn cả sự nghiệp của Mourinho.
2/ USMNT tiến vào chung kết World Cup 2002
World Cup 2002 là thời điểm Mỹ có thành tích tốt nhất trong lịch sử khi tiến vào vòng tứ kết lần đầu tiên. Trong trận gặp Đức, sau khi đang bị dẫn 1-0, Mỹ có cơ hội san bằng tỉ số từ một tình huống phạt góc. Tuy nhiên, bóng đã bị cầu thủ Đức Torsten Frings đặt tay chặn trên vạch vôi. Dù các cầu thủ Mỹ đã phản ứng mạnh mẽ, trọng tài không thấy và không cho VAR can thiệp.
Nếu VAR có mặt, trọng tài sẽ được hướng dẫn xem lại tình huống. Theo luật, nếu một cầu thủ sử dụng tay để ngăn bóng vào lưới, anh ta sẽ bị truất quyền thi đấu và đối thủ sẽ được hưởng quả phạt đền.
Điều này có thể đã thay đổi hoàn toàn kết quả của trận đấu và cơ hội của Mỹ. Nếu ghi bàn, họ có thể đã đánh bại Đức và tiến vào bán kết, nơi họ có thể gặp lại Hàn Quốc. Việc này đã ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của bóng đá nam ở Mỹ, nhưng vì sự thiếu may mắn và thiếu VAR, Mỹ đã phải dừng bước ở đó và không đạt được thành công tương tự từ đó.
3/ Premier League 2011-12: Man United vs Wigan
Trong trận đấu với Wigan trong mùa giải 2011-2012, Manchester United đã mất cơ hội ghi bàn khi trọng tài không công nhận một pha chơi bóng bằng tay của cầu thủ Wigan trong vòng cấm. Nếu VAR được sử dụng, United có thể được hưởng quả phạt đền, có thể thay đổi kết quả của trận đấu và cả số phận của Premier League.
4/ “Những kẻ bất khả chiến bại” sẽ Arsenal có nếu VAR hiện diện
Câu chuyện về Arsenal “Invincibles” mùa giải 2003-2004 đã trở thành một phần không thể thiếu trong lịch sử bóng đá Anh với việc giành chức vô địch Premier League mà không một trận thua nào. Tuy nhiên, nếu VAR đã tồn tại 20 năm trước, khả năng lịch sử này có thể đã không xảy ra.
Trong trận đấu với Portsmouth, Arsenal được hưởng một quả penalty sau khi cầu thủ Robert Pires giả vờ va chạm với Dejan Stefanovic. VAR có thể đã can thiệp để hủy quả penalty và thậm chí Pires cũng có thể bị phạt thẻ vàng vì “ngã vờ” trong vòng cấm.
Nếu không có quả penalty này, Arsenal có thể đã không thể san bằng tỷ số, và Portsmouth có thể đã giữ được kết quả hòa hoặc thắng. Sự thất bại này có thể làm mất đi danh hiệu “Invincibles” cho Arsenal, mặc dù họ vẫn giành được chức vô địch Premier League với cách biệt 11 điểm.
5/ Chelsea vào chung kết thay Barca
Chelsea bị loại khỏi Champions League ở trận bán kết lượt về trước Barcelona dựa trên luật bàn thắng sân khách sau trận hòa 1-1 tại Stamford Bridge. Trong trận đấu này, trọng tài Tom Henning Ovrebo đã có những quyết định gây tranh cãi nhất trong lịch sử giải đấu, hầu hết đều bất lợi cho Chelsea. Sau tiếng còi kết thúc trận đấu, ông đã bị một nhóm cầu thủ Chelsea mắng chửi.
Thậm chí ông nhận được các đe dọa đến tính mạng từ các fan trên internet, buộc ông phải di chuyển khách sạn ra khỏi Vương quốc Anh để phải ẩn nấp vì sự an toàn của mình.
6/ Nếu có VAR Mexico đã chấm dứt được lời nguyền trận thứ năm
7/ Cuộc tranh cãi bàn thắng vĩ đại nhất lịch sử đã được giải quyết
Tổng kết
Sau khi tìm hiểu công nghệ VAR là gì có thể thấy rằng đây là công cụ hữu ích giúp cải thiện tính công bằng và chính xác trong bóng đá. Từ việc giải quyết các tranh cãu về quyết định của trọng tài cho đến việc xác định chính xác vị trí của bóng trên sân, VAR đánh vai trò quan trọng trong việc thay đổi kết quả của trận đấu, ảnh hưởng đến sự phát triển của nền bóng đá. Qua các ví dụ về những bất công khi không có VAR, thấy được rằng hệ thống này thực sự quan trọng để tạo ra một môi trường thi đấu công bằng, minh bạch hơn.
