Bàn thắng kì vọng là gì? Đây là thống kê thể hiện khả năng thành bàn của một tình huống nhất định trong trận, được đo đác tính toán bằng cách dựa trên thống kê về các cú sút có vị trí tương tự trong bóng đá. Nhờ những thông số này người xem bóng đá có thể hiểu được tỉ lệ ghi bàn của một đội trong trận đấu, số cơ hội ghi bàn rõ rệt, từ đó hiểu được thế trận, hay hiểu rõ được sức mạnh của các đội một cách chính xác.
Cùng trang bongdalive-tv.com của chúng tôi tìm hiểu chi tiết “xG” bàn thắng kỳ vọng là gì? Tại sao người xem bóng đá chuyên nghiệp ngày càng quan tâm đến chỉ số kỳ vọng bàn thắng.
Vậy bàn thắng kỳ vọng là gì?
Trong lĩnh vực thể thao, đặc biệt là trong bóng đá các con số thống kê ngày càng được quan tâm và ứng dụng nhiều hơn. Trước đây mỗi trận đấu người hâm mộ thường quan tâm đến các chỉ số như, kiểm soát bóng, số cú sút, phạm lỗi việt vị phạt góc…. việc sử dụng các chỉ số này không hoàn toàn chính xác, nó không thể thiện được khả năng chiến thắng thực tế của một đội bóng trong trận đấu đó. Nhưng thống kê xG thì lại phản ánh đúng hơn số cơ hội rõ rệt của mỗi đội bóng.
Một đội có thể kiểm soát bóng ít, sút ít, nhưng lại có những đường phản công sắc lẹm có nhiều cú sút đối mặt, gần khung thành hơn đội kiểm soát thế trận và sút nhiều.
Đây là định nghĩa của trang thể thao TTBD về xG và qua đó ta cũng có thể hiểu lý do tại sao các cầu thủ ngày nay có xu hướng chỉ sút khi cơ hội rõ rệt. xG được TTBD thu thập từ cơ sở dữ liệu từ tất cả những cú sút ở vị trí tương tự trong lịch sử bóng đá. Hiểu một cách nôm na, ta có thể tính xG của một cú sút từ khoảng cách 25 m ngoài vòng cấm, trực diện với khung thành bằng cách “đào lại” tất cả những cú sút ở vị trí đó đã từng được thực hiện trong quá khứ.
Giả sử có 10000 cú sút như vậy và có 350 pha trở thành bàn thắng thì chỉ số xG cho cú dứt điểm đó sẽ là 350/10000 tức 0.035. XG có thể hiểu là tỷ lệ thành bàn từ vị trí dứt điểm đó, chứ không cần quan tâm tới chất lượng của cú dứt điểm. Nếu xG cao nhưng cú sút không thành bàn nghĩa là cú sút đó rất tệ hoặc đối phương đã có một tình huống cản phá xuất sắc.
Đó chính là cách nguyên thủy nhất để thống kê về xG, về sau khi công nghệ càng phát triển và người ta tiếp tục cải tiến phương thức này.
Cách thức tính toán chỉ số bàn thắng kỳ vọng là gì?
Bên cạnh vị trí tung ra cú dứt điểm, các đặc trưng khác của nó cũng được quan tâm đến như:
– Vị trí, bộ phận tung ra cú dứt điểm ( chân thuận, chân không thuận, đầu) những pha dứt điểm từ cùng 1 vị trí nhưng sử dụng chân không thuận và đầu sẽ có chỉ số xG thấp hơn.
– Số cầu thủ phòng ngự của đôi đối phương chắn cú sút. Các cú sút phải vượt qua hàng phòng ngự dày đặc của đối phương sẽ có tỉ lệ xG trên cú sút thấp hơn.
– Vị trí của thủ môn (Nếu thủ môn đã rời khỏi khung thành thì xG chắc chắn sẽ cao hơn).
– Tư thế dứt điểm, thời gian căn chỉnh ra quyết định sút đều ảnh hưởng đến xG bàn thắng kỳ vọng.
Phương pháp tính toán bàn thắng kỳ vọng ngày càng chính xác và hoàn thiện theo thời gian. Chính sự chính xác ấy làm thông kê này ngày càng được ứng dụng rộng rãi đặc biệt là trong lĩnh vực nghiên cứu thể thao, công tác huấn luyện.
Cộng tổng các giá trị xG mà một đội tạo ra trong trận đấu ta sẽ có được số bàn thắng mà họ đáng lẽ nên ghi được trong trận đấu đó. Nếu đội bóng đó ghi được nhiều hơn số bàn kì vọng thì sẽ gọi là “overperform” còn ngược lại là “underperform”.
Việc overperform hay underperform xG của một đội bóng có thể đến từ nhiều yếu tố như trình độ của cầu thủ phòng ngự đối phương, phong độ của cầu thủ dứt điểm và một thứ không thể tính toán: “may mắn”.
Lịch sử thống kê bàn thắng kỳ vọng
Người khai sinh ra thống kê thể thao là Charles Reep từ những nắm 50 của thế kỷ trước khi bóng đá còn rất nguyên thủy. Ban đầu chỉ có một quyển sổ và cây bút chì ông quan sát trận đấu, ghi lại tất cả những thông số mà bản thân cho là quan trọng sau đó về nhà tổng hợp thống kê và so sánh những con số này của cả hai đội … sau này ngày càng nhiều người quan tâm đến những thống kê này hơn, rồi những trang web, công ty chuyên cung cấp con số thống kê này ra đời.
Các số liệu như thời lượng kiểm soát bóng, số cú sút số thẻ phạt, phạt góc mang tính mô tả các trận đấu đã diễn ra nhưng lại không thể hiện được số cơ hội rõ rệt và tỷ lệ chiến thắng thực sự của đội bóng. Ngoài ra những thống kê kể trên cũng không giúp người ta có thể dự đoán được kết quả chính xác hơn. Ví dụ trong tận thua 0-4 của Barcelona trước Bayern Munich, rõ ràng Barcelona với lối chơi tiki taka sở hữu bóng và sút nhiều hơn. Nhưng kết quả và thế trận trên sân thì lại hoàn toàn trái ngược.
Người ta bắt đầu nghiên cứu để tìm ra các số liệu vừa có khả năng mô tả cũng như dự đoán, khái niệm bàn thắng kỳ vọng ra đời nhàm giải quyết những nhu cầu tìm hiểu thống kê kể trên. Bắt đầu từ năm 2012 khi một nhân vậy có nick name Green đăng một blog lên diễn đàn của TTBD.CLUB về việc chất lượng của các cơ hội dứt điểm cũng quan trọng không kém số lượng. Ở thời điểm ấy, xG chưa được truyền thông cũng như người hâm mộ tìm hiểu về nhưng nó lại rất nổi tiếng trong giới “bet thủ”.
Những tay cá độ cũng muốn giữ những phương pháp thống kê và cách đọc thông số ấy cho riêng bản thân thay vì chia sẻ cái “cần câu cơm” của mình. Do đó, mãi đến năm 2018, xG mới thực sự biết đến rộng rãi bởi công chúng, xuất hiện trên các bảng thông số trước, sau trận đấu trên các đài truyền hình.
Bóng đá là môn thể thao mang nặng tính may rủi
Trong môn xác suất thống kê luôn có phần mở đầu huyền thoại: Để tung xúc sắc ra mặt ba chấm là 1/6 không có nghĩa rằng bạn cứ tung 6 lần thì sẽ có một lần xuất hiện mặt ba chấm. Bạn hoàn toàn có thể tung ra mặt ba chấm 2 lần liên tiếp nhưng có thể sau đó sẽ mất thêm cả chục lần tung mặt này lại mới xuất hiện trở lại. Đơn giản đó là quy luật kinh điển của xác suất, chỉ có kết luận được đưa ra là khi số lượng phép thử càng lớn tỷ lệ thực tế sẽ càng gần với lý thuyết.
Kết quả của một trận đấu bóng đá phụ thuộc vào số bàn thắng mà hai đội ghi được, nhưng điểm yếu cố hữu của bộ môn thống kê khi áp dụng với bóng đá là bàn thắng xuất hiện rất ít. Nếu như bóng rổ, bóng chuyền hay bóng chày xuất hiện hàng chục, hàng trăm pha ghi điểm mỗi trận thì số bàn thắng ở môn bóng đá thường chỉ đếm trên đầu ngón tay mà như chúng ta đã biết, phép thử càng nhỏ thì tính may rủi càng lớn.
Do lý do đó phương pháp thống kê bàn thắng kỳ vọng có khoa học thông minh đến đâu vẫn tồn tại những hạn chế và rủi ro nhất định. Đặc biệt là bóng đá, môn thể thao vua có nhiều biến số nhất lĩnh vực thể thao.
XG cho chúng ta thấy khả năng dứt điểm không quan trọng đến thế
Một trong những vấn đề của phương pháp xG là nó khá khó để đánh giá màn trình diễn của cá nhân. Nếu một đội bóng ghi được 30 bàn chỉ từ 25 xG của họ thì chúng ta thường cho rằng lượng xG overperform ấy là do may mắn, song nếu con số ấy xảy ra với một cầu thủ thì người ta lại thiên về việc cầu thủ ấy có khả năng dứt điểm tốt hơn so với mức bình thường. Nghiên cứu sâu về xG khiến các nhà phân tích đặt ra nghi vấn về thứ gọi là “khả năng dứt điểm” ấy, liệu nó có thực sự tồn tại. Có nhiều cầu thủ overperform xG nhưng điều đó chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.
Những con số không biết nói dối Cuốn sách “The Expected goals philosophy” có đề cập rằng không có bất kì cầu thủ nào ở các giải đấu hàng đầu châu Âu overperform xG trong 5 mùa giải liên tiếp. Trái lại, các chân sút hàng đầu lại underperform khá nhiều. Cristiano Ronaldo là một ví dụ điển hình cho những cầu thủ được cho là có khả năng dứt điểm vượt trội so với các tiền đạo khác, tuy nhiên nhìn lại thông số xG của CR7 trong giai đoạn từ 2015-2019 (giai đoạn còn ở đỉnh cao phong độ) thì cầu thủ này đã underperform xG trong cả 4 mùa giải ấy.
Điểm tạo nên sự khác biệt thật sự của Cr7 là khả năng tìm kiếm khoảng trống, tì đè, bứt tốc để có thể xuất hiện ở nhưng vị trí đó để sút và nhận hơn 40,5 xG mỗi mùa.
Các khái niệm liên quan và ván cược của các HLV
Các khái niệm liên quan đến thống kê bàn thắng kỳ vọng có thể kể đến như:
- Kiến tạo kì vọng – xA
- Tương tự như xG, xA thể hiện xác suất mà một đường chuyền có thể trở thành một pha kiến tạo thành bàn.
- Điểm số kì vọng – xP
Mô tả điểm số mà nên dành được trong một trận đấu nếu gạt bỏ yếu tố may mắn. xP được tính từ các giá trị xG của đội bóng ấy và xG của đối thủ qua một công thức phức tạp. Nhưng như đã nói ở trên bóng đá là một môn thể thao nhiều tính may rủi, các con số thống kê dù chính xác đến đâu cũng không thể giúp họ tạo ra nhiều cơ hội hơn.
Để có được cơ hội và dẫn đến bàn thắng kỳ vọng các HLV buộc phải yêu cầu các cầu thủ tấn công, tạo ra hỗn loạn để các cơ hội xuất hiện. Đi kèm với đó là rủi ro cũng cao hơn.
Kết luận
Như vậy với thông tin mà chúng tôi mới cung cấp trong bài viết trên hy vọng khán giả đã hiểu được khái niệm xG bàn thắng kỳ vọng là gì? Tại sao các thống kê thể thao ngày càng quan tâm tới thông số bàn thắng kỳ vọng nhiều hơn. XG cũng là lý do tại sao các cầu thủ hiện nay ngại sút xa hơn hay các HLV ngày nay có xu hướng đẩy cao đội hình nhiều hơn để tìm kiếm cơ hội ghi bàn.
